Badacze i naukowcy o skutkach zabaw pirotechnicznych

Dlaczego nie strzelamy w noc sylwestrową? Słuchamy badań naukowych, które mówią jasno: wybuchy pirotechniczne są niebezpieczne dla zwierząt dzikich i domowych.

Wiemy, że wiele gatunków zwierząt posiada zdecydowanie bardziej wrażliwy słuch niż ludzie (Brown i Raghu 1998), dlatego eksplozje fajerwerków są dla nich nie tylko bardziej stresujące i niebezpieczne, ale mogą trwale uszkodzić narząd słuchu, wywoływać silną reakcję stresową, a nawet śmierć (Stickroth 2015; Shamoun-Baranes i in. 2011).

W Holandii zbierano dane dotyczące reakcji zwierząt domowych na fajerwerki i petardy. Badaniami objęto w sumie 3009 psów i 622 kotów. Podczas i/lub bezpośrednio po fajerwerkach większość kotów wykazywała następujące reakcje stresowe: chowanie się (75,9%, N = 472), uciekanie (64,6%, N = 402), zastyganie w bezruchu (42,8%, N = 266), szukanie kontaktu wzrokowego z właścicielem (55,6%, N = 266) i/lub zbliżania się do właściciela (43,4%, N = 270). Większość psów szukała kontaktu wzrokowego z właścicielem (73,7%, N = 2217), zbliżała się do właściciela (68,9%, N = 2073) nawiązywała kontakt dotykowy z właścicielem (63,4%, N = 1909), drżała (63,5%, N = 1912), dyszała (60,2%, N = 1810) (Herwijnen i in. 2024).

W Nowej Zelandii 4293 respondentów/właścicieli 15871 zwierząt stwierdziło, że fajerwerki i petardy stresują ich zwierzęta. Najczęściej obserwowanym zachowaniem było: ukrywanie się (5287; 70,8%), drżenie (4058; 54,3%) i kulenie się (3324; 44,5%). Podczas badania stwierdzono 345 zwierząt rannych w wyniku odpalania petard i fajerwerków. Spośród wszystkich respondentów (84,0%) poparło zakaz prywatnej sprzedaży fajerwerków i petard, 8,6% było przeciw, a 7,3% było niezdecydowanych (Gates i in. 2019).

W 2019 roku w Meksyku oceniono zmiany w składzie gatunkowym i liczebności ptaków podczas dwóch pokazów fajerwerków (Zumpango, Meksyku). Przeprowadzono sześć liczeń punktowych przed, w trakcie i po wydarzeniach z udziałem materiałów pirotechnicznych. Łącznie zaobserwowano 80 gatunków ptaków, w tym 49 gatunków wodnych. Bogactwo gatunkowe i liczebności ptaków znacząco spadły w dniach, w których miały miejsce wybuchy pirotechniczne (Rodríguez-Casanova i in. 2023).

Ptaki reagują na bodźce akustyczne (wybuchy) i wizualne (błysk różnokolorowych świateł), przy czym stwierdzono, że efekt dźwiękowy wywołuje silniejszą reakcję niż efekt wizualny (Stickroth 2015). Ptaki odbierają również falę ciśnienia towarzyszącą wybuchom. U ptaków, huk materiałów pirotechnicznych powodować może tachykardię (zaburzenie pracy serca), czego konsekwencją może być śmierć (Béchet i in. 2004; Bosch i Lurz 2019; Kölzsch i in. 2023).

Naukowcy z Niderlandów korzystając z radaru pogodowego zbadali reakcję ptaków na wybuchy fajerwerków i petard podczas nocy sylwestrowej. W ciągu trzech lat badań tysiące ptaków wzbijało się w powietrze uciekając przed nagłymi wystrzałami. Ptaki latały na wysokości do kilkuset metrów, w przeciwieństwie do codziennych lotów, które występują poniżej 100 m (Shamoun-Baranes i in. 2011).

Badania dowodzą licznych reakcji fizjologicznych u ptaków na wybuchy fajerwerków i petard (np. podwyższone tętno, uwalnianie hormonów stresu, wspomniane zaburzenie pracy serca i inne reakcje metaboliczne) (Stickroth 2015; Shamoun-Baranes i in. 2011).

Wstępne wyniki badań prowadzonych w Polsce (badanie znane pod nazwą: Hangover Bird Count), wskazują na wyższą liczbę martwych ptaków po nocy sylwestrowej w porównaniu z terminami kontrolnymi. Respondenci badania stwierdzali również bezpośrednie reakcji ptaków na wystrzały petard (ptaki zrywały się do lotu i uciekały z dużą prędkością, np. między budynkami, zadrzewieniami, latały przez kilkadziesiąt minut) (Zyśk-Gorczyńska i Żmihorski 2021, 2022, 2023). Wyniki uzyskane w latach 2021, 2022 i 2023, wskazują na wyższe liczby martwych ptaków bezpośrednio po nocach sylwestrowych. W roku 2023 otrzymano 164 ankiety, rok ten przyniósł dotychczas najwyższą liczbę martwych ptaków – 111 w porównaniu do 80 i 102, odpowiednio w roku 2021 i 2022. Do gatunków ptaków najczęściej znajdywanych po nocy sylwestrowej w 2020/2021 roku należały gołąb miejski, kos i gawron. W noc sylwestrową 2021/2022 roku najczęściej znajdowano martwe gołębie, gawrony i wróble. W 2023 roku odnotowano nowe gatunki martwych ptaków: kormorana, łabędzia niemego i czarnowrona (obserwacja z Wielkopolski). Najczęstszymi ofiarami były natomiast gołębie i kawki (Zyśk-Gorczyńska i Żmihorski 2021, 2022, 2023).

Literatura:

Béchet A., Giroux J-F., Gauthier G. 2004. The effects of disturbance on behaviour, habitat use and energy of spring staging snow geese. J Appl Ecol, 41: 689–700.

Bosch S., Lurz P. 2019. Reactions of cavity-roosting passerines to fireworks. Ornithologische Mitteilungen, 71: 79–88.

Brown A. L., Raghu S. 1998. An overview of research on the effects of noise on animals”, Acoustics Australia, 26:63-67.

Gates M. C., Zito S., Walker, J. K., Dale A. R. 2019. Owner perceptions and management of the adverse behavioural effects of fireworks on companion animals: An update. New Zealand Veterinary Journal, 67(6), 323–328.

Herwijnen I. R. , Vinke C. M., Arndt S. S., Roulaux P. E.M. 2024. Firework aversion in cats and dogs as reported by Dutch animal owners. Veterinary and Animal Science, 26.

Kölzsch A., Lameris T.K., Müskens G.J.D.M., i in. 2023. Wild goose chase: geese flee high and far, and with aftereffects from New Year’s fireworks. Conserv Lett 16: e12927.

Shamoun-Baranes J., Dokter A.M., Van Gasteren H., Van Loon E.E., Leijnse H., Bouten W. 2011. Birds flee en mass from New Year’s Eve fireworks. Behav Ecol., 22(6):1173–7.

Stickroth H. 2015. Effects of fireworks on birds – a critical overview. Ber. Vogelschutz 52: 115–149.

Rodríguez-Casanova A. J., Zuria I., Hernández-Silva D. A. 2023. Effect of Firework Festivities on Bird Richness and Abundance at a Natural Protected Wetland in Central Mexico. Waterbirds 45(3), 277-286.

Zyśk-Gorczyńska E., Żmihorski M. 2021. Raport podsumowujący akcję Hangover bird count”. Fundacja Szklane Pułapki, Wrocław.

Zyśk-Gorczyńska E., Żmihorski M. 2022. Raport podsumowujący akcję Hangover bird count”. Fundacja Szklane Pułapki, Wrocław.

Zyśk-Gorczyńska E., Żmihorski M. 2023. Raport podsumowujący akcję Hangover bird count”. Fundacja Szklane Pułapki, Wrocław.

zdjęcie: animalhumanesociety